Lúc đêm đã về khuya, hành giả thường hay miên man suy nghĩ về việc làm sao mà một lời dạy từ tận mấy nghìn năm trước, đi qua bao nhiêu dâu bể, mà giờ vẫn còn nguyên vẹn để mình đọc được. Nhiều người thường mặc định "Kho Tàng Pháp Bảo" là điều gì đó rất xa vời và lớn lao, như một thư viện đồ sộ lưu giữ những bản kinh viết tay quý hiếm hoặc các hệ thống dữ liệu số hóa tân tiến. Thế nhưng, tôi lại cảm nhận nó mang hình ảnh của một chiếc mỏ neo hơn cả. Một thứ gì đó giữ cho tâm mình không bị cuốn trôi trước những trào lưu biến đổi hay những lối lý giải "thỏa hiệp" của xã hội hôm nay.
Tôi tự đặt câu hỏi rằng, nếu thiếu đi kho tàng di sản đó —thiếu vắng Tam Tạng Pāḷi cùng hệ thống Chú giải, Phụ chú giải mà các bậc Tổ sư đã khổ công bảo tồn— thì có lẽ Phật giáo ngày nay đã trở thành một dạng triết học tâm linh hỗn tạp. Xã hội thường có khuynh hướng làm cho giáo luật trở nên "thoải mái" hơn, phù hợp với lối sống nhanh bây giờ, tuy nhiên chính sự "bình dân hóa" đó đôi khi lại làm biến chất các giá trị đích thực của Chánh Pháp. Chánh Pháp không mất đi ngay lập tức đâu, mình nghĩ thế. Giá trị của nó cứ thế mờ nhạt và loãng dần theo từng bước tiến của thời gian, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Có những lúc ngồi lật mấy trang kinh, mình thấy hơi sợ cái trách nhiệm của việc "giữ gìn". Nhiệm vụ này không đơn thuần là giữ cho kinh sách không bám bụi trên kệ, mà là giữ cho cái chuẩn mực ấy nó còn sống trong chính mình. Pháp Bảo giống như một cái thước đo vậy. Trước một quan điểm mới lạ hay một lối thực hành "độc đáo", ta luôn có căn cứ để kiểm chứng. Nếu không có bộ chuẩn ấy, mình dễ bị dắt mũi bởi cảm xúc cá nhân hoặc bị chi phối bởi những trải nghiệm mang tính nhất thời. Nếu tu theo cảm hứng tùy tiện thì sớm hay muộn cũng sẽ bị lạc lối, cái này mình đã nếm trải không ít lần rồi.
Điều đáng website nói là kho tàng di sản này không phải là đặc quyền của giới xuất gia. Mình là người cư sĩ, đôi khi cũng thấy mình có một phần trách nhiệm trong đó. Bổn phận ấy không phải là việc đi thuyết giảng cho người khác, mà là tinh tấn học hỏi đúng đắn, hiểu sâu sắc để bảo vệ tính nguyên bản của giáo lý. Có vẻ như khi mình không dùng đến nó, Pháp Bảo chỉ là di sản chết, là những di sản nằm im trong các bộ kinh điển. Chỉ khi chúng ta áp dụng Pháp để soi xét mọi hành động, ngôn từ hoặc trong những khoảnh khắc tâm trí xáo động, thì lúc đó giáo pháp mới thực sự phát huy tác dụng.
Suy ngẫm về sự tận tụy của tiền nhân trong việc trì tụng, biên chép, rồi cẩn trọng kiểm chứng từng ký tự để truyền thừa, tôi thấy mình thật sự hời hợt. Mình có mọi thứ trong tầm tay, chỉ cần một cái chạm trên điện thoại là có đủ kinh sách, nhưng chính sự "sẵn có" này đôi khi lại làm ta mất đi sự trân trọng cần thiết. Gìn giữ giáo pháp nghe có vẻ vĩ đại, nhưng thực chất nó khởi đầu từ việc ta nhẫn nại ngồi xuống, nghiền ngẫm một đoạn kinh văn thật kỹ, rồi tự vấn về nếp sống của bản thân. Chẳng cần gì hào nhoáng, chỉ cần sự thành thật với chính mình là đủ rồi.
Không gian bên ngoài thật tĩnh lặng, có lẽ đã đến lúc tôi nên kết thúc những suy tư này. Pháp vốn dĩ vẫn ở đó, không thay đổi, chỉ vì chúng ta cứ mải đuổi theo những thứ phù phiếm mà quên mất cội rễ ngay dưới chân mình. Có lẽ chính sự im ắng tuyệt đối này lại là lúc Pháp bảo dễ dàng lan tỏa vào nội tâm nhất.